Đó là ý kiến của phần lớn người lao động (NLĐ) khi tham gia điều tra về thu nhập, đời sống của NLĐ trong các doanh nghiệp (DN) năm 2017 do Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng LĐLĐ Việt Nam) vừa tiến hành điều tra.

Gần 84% công nhân sống trong điều kiện khó khăn

Chị Nguyễn Thị Hà (28 tuổi) hiện là công nhân (CN) 1 doanh nghiệp (DN) may ở KCN Sài Đồng. Trước khi lấy chồng, đồng lương CN hơn 4 triệu đồng/tháng của chị cũng tạm đủ chi tiêu cá nhân. Nhưng từ khi lập gia đình và đặc biệt từ khi có con nhỏ, kinh tế gia đình chị phải tằn tiện lắm mới đủ chi dùng ở mức tối thiểu.

Chị Hà nhẩm tính: Lương của mình được 4,5 triệu đồng/tháng; chồng được gần 5 triệu đồng/tháng. Trong đó, tiền thuê nhà và điện, nước mất 2,5 triệu đồng/tháng; tiền sữa, bỉm cho con và sinh hoạt phí của mẹ chồng cùng hai vợ chồng hàng tháng đều đặn khoảng 5 triệu đồng. Còn được khoảng 2 triệu đồng dành cho xăng xe, điện thoại, quan hệ đối nội, đối ngoại của hai vợ chồng... Tháng nào khéo chi cũng tạm đủ, nhưng chẳng may tháng nào con ốm đau là mất thêm tiền triệu, kiểu gì cũng phải vay tạm bạn bè. "Nói chung, được đồng nào hết đồng đó, hết tháng là cũng hết tiền, ngóng đến kỳ nhận lương. Chưa bao giờ vợ chồng tôi có tiền triệu tích lũy trong nhà", chị Hà cho biết.

Qua điều tra, chỉ có 16,1% công nhân cho biết họ có dư dật và tích lũy; 51,3% cho biết vừa đủ trang trải cuộc sống và 20,6% cho biết phải chi tiêu tằn tiện, kham khổ

Câu chuyện của gia đình chị Hà cũng là thực tế của nhiều gia đình CN hiện nay. Theo kết quả điều tra mới nhất của Viện Công nhân và Công đoàn vừa thực hiện tại 14 tỉnh, thành phố và các cơ sở thuộc 3 Công đoàn ngành (Công thương, Khoáng sản và Nông nghiệp), với 4 vùng lương và 6 vùng địa lý và với 8 nhóm ngành sản xuất, dịch vụ thì có 32% hộ gia đình CN với quy mô 2 vợ chồng và 2 người con ăn theo, trung bình 1 tháng họ chi tiêu hết 9,04 triệu đồng. Điều này có nghĩa là, mỗi CN nuôi 1 con thì mức chi tiêu hết 4,52 triệu đồng/tháng; trong khi đó, thu nhập bình quân của CN chỉ là 4,72 triệu đồng/tháng.

PGS.TS Vũ Quang Thọ - Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn cho biết: Qua điều tra, chỉ có 16,1% CN cho biết họ có dư dật và tích lũy; 51,3% cho biết vừa đủ trang trải cuộc sống và 20,6% cho biết phải chi tiêu tằn tiện, kham khổ và 12% cho biết thu nhập không đủ sống. Như vậy, có gần 84% CN vẫn phải sống trong điều kiện còn rất khó khăn, thiếu thốn. Thực tế này cũng lý giải tại sao phần lớn CN đều muốn tăng ca để tăng thêm thu nhập. Điều tra của Viện Công nhân và Công đoàn cho thấy, tỷ lệ CN muốn làm thêm giờ hơn nữa so với mức hiện đang làm ở doanh nghiệp là khá cao. Cụ thể, ở doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài là 46,9%; ngành dệt may-da giầy là 40,5%; ngành điện- điện tử là 48,5% và chế biến-chế tạo là 47%.

Nguyên nhân chính theo PGS.TS Vũ Quang Thọ là CN cần và buộc phải làm thêm giờ để đủ chi tiêu tằn tiện, thêm thu nhập để trả tiền nhà, điện, nước, lo cho con học tập chữa bệnh... Đặc biệt, đối với những gia đình CN đang phải nuôi con nhỏ hoặc phải cấp dưỡng cho cha mẹ... thì cuộc sống khá kham khổ, phải sử dụng các sản phẩm - dịch vụ rẻ tiền, kém an toàn... nhằm tiết kiệm tối đa thì mới tạm đủ sống. "CN cũng khó có thể nghĩ tới việc hưởng thụ văn hóa, giải trí tinh thần - nếu phải trả tiền. Có thể khẳng định, đây là những giới hạn cuối cùng của thu nhập và chi tiêu của một con người", PGS.TS Vũ Quang Thọ nhấn mạnh.

Lương cần tăng bao nhiêu để đảm bảo mức sống tối thiểu

Ngày 27-6 vừa qua, Hội đồng tiền lương Quốc gia họp phiên đầu tiên bàn mức tăng LTT vùng năm 2018. Dựa trên những căn cứ và kết quả khảo sát, Tổng LĐLĐ Việt Nam - tổ chức đại diện cho người lao động (NLĐ) đề xuất mức tăng 13,3% (tăng từ 370.000 đồng - 450.000 đồng). Trong khi đó, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - đại diện cho giới chủ cho rằng DN đang phải cạnh tranh gay gắt, sản xuất thu hẹp nên đề xuất mức tăng dưới 5%.

Tại cuộc họp, Bộ phận kỹ thuật Hội đồng tiền lương Quốc gia đưa ra 3 phương án: Phương án 1: Điều chỉnh bù mức tăng CPI (4%) và tăng thêm 1% theo mức tăng năng suất lao động. Theo đó, lương tối thiểu 2018 tăng trung bình 5% (từ 130.000-180.000 đồng); phương án 2: Điều chỉnh bù mức tăng CPI (4%) và tăng thêm 2% theo mức tăng năng suất lao động. Theo đó, LTT 2018 tăng trung bình 6% (từ 160.000- 220.000 đồng); phương án 3: Điều chỉnh bù mức tăng CPI (4%) và tăng thêm 2,8% theo mức tăng năng suất lao động. Theo đó, LTT 2018 tăng trung bình là 6,8% (từ 180.000 - 250.000 đồng).

Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng - Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng LĐLĐ Việt Nam) cho rằng: Chúng tôi đề xuất mức tăng 13,3% dựa vào 3 căn cứ: Thứ nhất, theo quy định của pháp luật (Điều 90, 91 của Bộ Luật Lao động có hiệu lực từ năm 2013) nhưng đến nay do điều kiện kinh tế xã hội và khả năng của doanh nghiệp chúng ta đã chưa thực hiện đúng lộ trình theo quy định của pháp luật. Vì vậy, chúng tôi muốn kết thúc lộ trình, đến năm 2018, mức LTT phải đáp ứng nhu cầu sống tối thiểu của NLĐ. Thứ hai, căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội, năm 2017 nền kinh tế của Việt Nam có nhiều khởi sắc, GDP dự kiến năm 2017 tăng khoảng 6,7%; năng suất của NLĐ thời gian gần đây tăng đáng kể (bình quân hàng năm tăng hơn 5%); chỉ số CPI dự kiến năm 2017 cũng trên 5%.

Đáng lưu ý là số DN thành lập mới là trên 50.000 DN, gần 20.000 DNđã quay lại hoạt động, tạo ra hơn 500.000 việc làm mới... Điều kiện kinh tế- xã hội của đất nước có bước phát triển thì CN- những người trực tiếp làm ra sản phẩm cũng cần được hưởng thành quả do điều kiện kinh tế - xã hội mang lại. Thứ ba, là đời sống của CN còn gặp khó khăn (kết quả khảo sát của Viện Công nhân và Công đoàn đã chỉ rõ).

Cũng theo ông Lê Đình Quảng, LTT của Việt Nam hiện đang ở mức thấp nhất trong khu vực, chỉ cao hơn Mianma, Inđônêxia. Bên cạnh đó, tiền LTT của Việt Nam nằm ở mức khoảng 50% tiền lương trung bình, trong đó khuyến nghị của quốc tế, tiền lương tối thiểu tốt nhất nằm ở mức 40-60% tiền lương trung bình. "Đây là đề xuất ban đầu của Tổng LĐLĐ Việt Nam để Hội đồng tiền lương Quốc gia bàn bạc. Chúng tôi rất chia sẻ với khó khăn của DN, nhưng chúng tôi cũng muốn kết thúc sớm cuộc rượt đuổi giữa LTT và cuộc sống tối thiểu. Nếu làm được như vậy, cũng là tạo động lực cho CN gắn bó với DN, tăng năng suất lao động, cùng DN cải thiện điều kiện làm việc cũng như hiệu quả sản xuất kinh doanh, từ đó thúc đẩy doanh nghiệp phát triển", ông Quảng nhấn mạnh.

Bảo vệ quan điểm cần phải tăng lương tối thiểu ở mức 13,3%, PGS.TS Vũ Quang Thọ cho biết: Chúng tôi đã tiến hành khảo sát và thấy đời sống của NLĐ còn khá khó khăn. So với nhu cầu sống tối thiểu của CN, chúng tôi tính cần bù đắp mức LTT khoảng 21%. Năm 2017, chúng ta đã tăng 7,3%, như vậy vẫn còn thiếu hụt khoảng 14% nữa so với đời sống tối thiểu của CN.