Phát biểu tại “Diễn đàn Cách mạng công nghiệp 4.0” do Bộ Công Thương tổ chức ngày 11-4, đại diện các bộ ngành, các chuyên gia hàng đầu Việt Nam đều cho rằng, kết nối chuỗi cung ứng trong Cách mạng Công nghiệp 4.0 và thách thức về cơ chế quản lý đối với các mô hình kinh doanh sẽ là những vấn đề mới đặt ra với doanh nghiệp Việt Nam.

Lái xe taxi có thể bị loại ra khỏi cuộc chơi

Bên cạnh cuộc cách mạng 4.0, tại Việt Nam, “Kinh tế chia sẻ” đang đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà quản lý chính sách như tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, đảm bảo hài hòa lợi ích đối với các mô hình kinh doanh dịch vụ truyền thống. Kiểm soát việc minh bạch về thông tin, quản lý giao dịch điện tử, thanh toán quốc tế về thương mại bằng thẻ, chống thất thoát thuế và một số vấn đề xã hội khác cũng là những nội dung cần quan tâm.

Theo các chuyên gia, Việt Nam hiện thiếu nhiều yếu tố cần và đủ để lĩnh hội cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Muốn làm được, ngay từ bây giờ Việt Nam phải cấu trúc lại giáo dục đào tạo. Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn do đến thời điểm này, vẫn còn tư duy bằng cấp và tư duy nhiệm kỳ.

Cho rằng một cuộc cách mạng về công nghiệp có thể tạo ra sự thay đổi hoàn toàn mới về công nghệ, cấu trúc, tốc độ… cũng như trình độ phát triển, phạm vi ảnh hưởng của nền kinh tế, PGS. TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, việc đầu tiên cần làm với Việt Nam là phải nhận thức, “vẽ” ra đặc trưng cơ bản của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. “Cần bàn luận thấu đáo, tránh làm kiểu phong trào rồi không đi đến đâu. Việt Nam muốn thành công thì phải đi trước, đi đầu chứ không phải đi sau”, ông Thiên kết luận.

Cho rằng, Việt Nam vẫn đang trong cả 3 cuộc cách mạng thứ nhất, thứ hai, thứ ba, và nay chuyển sang 4.0 với những cơ hội lớn, theo ông Thiên, Việt Nam phải giải quyết nguy cơ tụt hậu và thách thức vừa chạy, vừa cạnh tranh để tiến lên phát triển ngang với thế giới. Nhưng nếu có cách tiếp cận độc đáo, khác biệt và khả thi sẽ giúp Việt Nam tận dụng cơ hội này để bứt phá phát triển.

Lãnh đạo Viện Kinh tế Việt Nam cũng cho rằng, theo thống kê, những ngành gắn với lao động thủ công sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất. Tiếp đến là ngành nghề gắn với quá trình tự động hóa. Ví dụ, ngành dệt may, với những thao tác cắt, may thì máy móc đều có thể thay thế được. Công nghiệp 4.0 với máy móc có thể làm việc 24/24h mà không cần nạp năng lượng trong khi vẫn kiểm soát được tốc độ. Chất lượng cũng được kiểm soát. Hay với ngành lắp ráp điện tử, robot cũng có thể thay thế con người ở rất nhiều khâu.

“Nguy cơ gần nhất có thể thấy là với ngành lái xe. Theo đó, trước tiên là lái xe taxi có thể bị loại ra khỏi cuộc chơi trong vòng chưa đầy 20 năm nữa khi những loại xe ô tô tự động xuất hiện ngày càng nhiều. Hoặc với ngành lắp ráp điện tử, robot cũng có thể thay thế. Với những lĩnh vực liên quan đến cảm xúc và trực giác con người như nghệ sỹ, bác sỹ thì khó thay thế hơn. Vì vậy, với Việt Nam cũng là một tọa độ có tính cảnh báo rất cao, vì mức độ lao động gia công và lắp ráp còn quá nhiều”, ông Thiên nói.

Lo những cú sốc

Trao đổi với phóng viên, Cục phó Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải cho rằng, với cách mạng công nghiệp 4.0 cần nhìn nhận nhiều vấn đề với những góc cạnh khác nhau. Với các ngành sản xuất, công nghiệp, cuộc cách mạng này tạo ra sự thay đổi rất lớn với tốc độ nhanh và quy mô lớn hơn rất nhiều. Nếu chúng ta không kịp chuẩn bị thì sẽ tạo ra những cú sốc với nền kinh tế hoặc khiến chúng ta lạc hậu so với các nước khác. “Nếu không có sự sáng tạo, có giá trị gia tăng, các sản phẩm của chúng ta sẽ luôn ở trong thế yếu. Đến một lúc, các nước sẽ vượt qua các sản phẩm chủ lực của chúng ta một cách dễ dàng. Chúng ta có thể có lợi thế ở nguyên liệu đầu vào nhưng sức mạnh lợi thế lại luôn nằm ở khâu sau”, ông Hải phân tích.

Chia sẻ thêm thông tin về những vấn đề với kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Công Thương), ông Trần Việt Hòa cho biết, một nghiên cứu của Đại học Oxford cho thấy, 47% công việc ngày hôm nay sẽ có tỉ lệ 75% tự động trong vòng 20 năm tới. Máy móc sẽ thay thế dần những người làm các công việc có thu nhập trung bình và văn phòng thường ngày mà không đòi hỏi trình độ kỹ thuật. “Còn tại Việt Nam, hiện theo số liệu của Tổng cục thống kê, trên 90% lao động đang làm việc trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo là lao động giản đơn, trình độ lao động thấp. Đây là thách thức đối với Việt Nam”, ông Hòa nói.

Nhấn mạnh đến việc phải tiếp tục nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh để gỡ các nút thắt mà các ngành, tiểu ngành và doanh nghiệp của Việt Nam phải đối mặt, bà Louisse Chamberlain, Giám đốc Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) Việt Nam cho rằng đây chính là những bước đi nhanh nhất để Việt Nam thu hẹp khoảng cách với các nước để tận dụng các cơ hội mà cách mạng công nghiệp 4.0 tạo ra. “Cần tiếp tục thực hiện nhanh cải cách thể chế và chính sách bảo trợ xã hội được thiết kế cho tương lai nhằm đảm bảo khả năng phục hồi và khả năng của người dân Việt Nam để tận dụng các cơ hội mà cách mạng công nghiệp 4.0 tạo ra”, bà Louisse Chamberlain nói.