Đi tìm bản sắc Việt trong thiết kế nội thất đương đại

PGS.TS.KTS Vũ Hồng Cương tại sự kiện công bố ra mắt Trend 26+ - ấn phẩm định hình xu hướng nội thất Việt từ nền tảng bản sắc - Ảnh: DNCC

Thưa Ông, “bản sắc nội thất Việt Nam” nên được hiểu như thế nào trong bối cảnh hiện đại?

PGS.TS.KTS Vũ Hồng Cương: Bản sắc nội thất Việt Nam cần được hiểu một cách đồng bộ, là một bộ phận hữu cơ trong “hệ sinh thái” kiến tạo không gian sống: từ cảnh quan, quy hoạch, kiến trúc đến nội thất. Chúng ta không thể xây dựng được bản sắc nội thất Việt nếu tách rời khỏi các phạm trù đó.

Bản sắc này phải bắt nguồn từ các điều kiện kinh tế, xã hội, lịch sử, điều kiện tự nhiên, khí hậu, đặc điểm nhân học và tâm sinh lý, phong tục tập quán, truyền thống văn hóa địa phương và cả những nhu cầu hiện đại.

Tinh hoa thế giới, khoa học công nghệ và các xu hướng thiết kế mới chính là phương tiện giúp ta khơi thông dòng chảy truyền thống để hình thành bản sắc mới. Như GS. Hoàng Đạo Kính đã viết: “Bản sắc tuyệt nhiên không chỉ là sản phẩm của những cảm thụ thẩm mỹ”. Bản sắc không bất biến mà được chọn lọc, bồi đắp theo thời gian.

Ông đánh giá thế nào về thực trạng bản sắc trong thiết kế nội thất Việt Nam hiện nay?

PGS.TS.KTS Vũ Hồng Cương: Hiện nay, thiết kế nội thất Việt Nam đang trong giai đoạn tiếp thu tinh hoa thế giới. Quá trình này vừa cần thiết, vừa dễ gây ra những “chệch choạc” khiến ta loay hoay với câu chuyện “đánh mất bản sắc”.

Tuy nhiên, đó cũng là lẽ thường trong thời kỳ phát triển. Khi có được hệ thống lý luận của riêng mình – thứ mà ta vẫn đang thiếu – thì vấn đề bản sắc sẽ dần được định hướng và khắc phục.

Gần đây, qua nhiều công trình, sản phẩm được vinh danh và trao giải, ta có thể nhận thấy những dấu ấn tích cực của việc làm mới truyền thống và hình thành phong cách nội thất Việt Nam. Phong trào sao chép kiến trúc nội thất ngoại lai dường như đã dịu bớt, nhường chỗ cho nỗ lực tìm kiếm cá tính riêng.

Vậy làm thế nào để chuyển hóa những giá trị bản sắc truyền thống thành ngôn ngữ thiết kế hiện đại và tạo dấu ấn khác biệt?

PGS.TS.KTS Vũ Hồng Cương: Trước hết, cần xây dựng hệ thống lý luận đồng bộ về kiến trúc nội thất. Hệ lý luận này phải được đúc kết từ thực tiễn, từ các công trình đương đại có giá trị, từ các giải thưởng chuyên ngành khu vực và quốc gia.

Giá trị truyền thống sẽ chỉ có sức sống trong thiết kế hiện đại nếu được tiếp cận bằng một tư duy lý luận sâu sắc, có nền tảng. Bên cạnh đó, cũng cần phát hiện và vinh danh những nhà thiết kế dám sáng tạo, dám dấn thân tiếp nối truyền thống bằng ngôn ngữ thời đại. Khi có nhiều “cái tôi” sáng tạo, chúng ta càng có nhiều nguyên liệu quý để “chưng cất” nên bản sắc.

Những tài liệu chuyên môn như Trend 26+ góp phần tạo nên “hạ tầng mềm” cần thiết cho ngành nội thất - Ảnh: DNCC

Ông nhìn nhận ra sao về vai trò của thiết kế nội thất trong việc định hình phong cách sống của người Việt hiện đại?

PGS.TS.KTS Vũ Hồng Cương: Nhà thiết kế tiền bối Trịnh Hữu Ngọc từng nhận định rằng nội thất góp phần xây dựng nếp sống. Giờ đây, nếp sống người Việt từ đô thị đến nông thôn đang bị xáo trộn bởi hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số và biến động toàn cầu. Việc kiến tạo phong cách nội thất Việt cần biết gạn lọc tinh hoa truyền thống và tiếp nhận văn minh thế giới, để mỗi không gian sống đều trở nên “vừa vặn” với người Việt hiện đại.

Phong cách Việt không nên hình thành từ những bộ sofa nhập khẩu xa hoa hay những bộ ghế gỗ kiểu đồng kỵ tiêu tốn hàng khối gỗ quý. Đáng tiếc là hiện nay, người tiêu dùng Việt vẫn khó tìm được những sản phẩm nội thất vừa mang vẻ đẹp bản địa tinh tế, vừa đáp ứng nhu cầu hiện đại.

Chỉ khi các nhà thiết kế kiên định theo đuổi bản sắc Việt, chúng ta mới có thể xây dựng và định hình một phong cách sống riêng cho người Việt.

Sự ra đời của các thương hiệu nội thất mang bản sắc Việt, ví dụ như Việt Kia, là minh chứng cho sức sáng tạo nội địa - Ảnh: DNCC

Vậy, đào tạo ngành nội thất đóng vai trò gì trong việc hình thành bản sắc thiết kế Việt?

PGS.TS.KTS Vũ Hồng Cương: Giáo dục đóng vai trò gốc rễ trong việc hình thành bản sắc nội thất Việt. Ý thức về giá trị dân tộc cần được nuôi dưỡng ngay từ khi các nhà thiết kế còn ngồi trên ghế nhà trường.

Tuy nhiên, để có những nhà thiết kế Việt đúng nghĩa, xã hội cũng cần nhìn nhận đúng vai trò của nghề. Các cơ quan quản lý cần có chính sách và chế độ đãi ngộ xứng đáng cho những người làm thiết kế nội thất – những người góp phần quan trọng vào việc kiến tạo phong cách sống Việt.

Một thực tế đáng tiếc là hiện nay luật pháp vẫn chưa có quy định rõ ràng về phạm vi công việc, định mức hay đơn giá thiết kế nội thất. Điều này gây cản trở sự phát triển ngành, tạo ra nhiều lãng phí và phiền toái trong thi công thực tế.

Chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới đầy đổi thay. Nếu có một nền giáo dục tốt và sự ghi nhận xứng đáng, tôi tin rằng đội ngũ thiết kế nội thất Việt sẽ góp phần định hình nên một tương lai sống động và đậm đà bản sắc cho đất nước.

Xin cảm ơn Ông!